Psie umaszczenie

W dzisiejszym wpisie napiszę Wam co nieco o psim umaszczeniu. Oczywiście, jest ono uwarunkowane genetycznie, ale co dalej? Co odpowiada za kolor sierści u psa? Jak przewidzieć umaszczenie szczeniąt?

Psia genetyka

Na samym początku warto jest przypomnieć sobie podstawowe pojęcia związane z genetyką, które część z Was na pewno pamięta z lekcji biologii :) 

gen - fragment informacji genetycznej, podstawowa jednostka dziedziczności; geny oznaczamy literami alfabetu (gen dominujący dużą literą, a gen recesywny małą)

genotyp - zespół genów, znajdujących się w komórkach ciała danego organizmu

fenotyp - zespół cech organizmu, obejmujący nie tylko morfologię, ale też zachowanie, cykl życiowy, a także wpływ środowiska na organizm

homozygota - organizm, posiadający w chromosomach identyczne allele danego genu (np. aa lub AA) 

heterozygota - organizm, posiadający różne allele tego samego genu (np. Aa) w tym samym locus w chromosomach homologicznych.

locus - to ściśle określone miejsce, zajmowane przez gen; w obrębie chromosomu znajduje się kilka różnych loci (l.mn. od locus); w danym locus mogą znaleźć się różne warianty związanego z nim genu (różnią się sekwencją nukleotydów w DNA), czyli allele

allele - różne formy tego samego genu, zajmujące to samo locus w chromosomach homologicznych; warunkują inne wykształcenie tej samej cechy

chromosomy homologiczne - chromosomy o tym samym kształcie, wielkości i zawierające podobną informację genetyczną, czyli geny, które jednak mogą występować w innych postaciach, czyli allelach. Chromosomy występują parami i w każdej z nich jeden chromosom pochodzi od matki, drugi od ojca. U psa występuje 39 par chromosomów.

Podstawowe kolory sierści u psów

W przypadku większości ras można wyodrębnić trzy podstawowe kolory sierści: kolor czarny, żółty oraz brązowy. Kolor sierści wywołuje barwnik, zwany melaniną. Wśród melanin można wyróżnić eumelaninę, czyli barwnik czarno-brązowy oraz feomelaninę, barwnik żółto-czerwony. Intensywność koloru zależy od skupienia i wielkości ziarenek melaniny. 

Podstawowy kolor sierści psa warunkowany jest przez dwa miejsca genu w chromosomie - locus B oraz locus E

locus B - wytwarza eumelaninę; allel dominujący B koduje kolor czarny, allel recesywny b koduje kolor brązowy; rozpatrując tylko locus B, psy o genotypie B/B i B/b mają sierść koloru czarnego, natomiast te o genotypie b/b brązowego

locus E - w nim znajdują się allele: E, dominujący, kodujący kolor czarny (także allele E^m,E^br, o których więcej przeczytacie w tabeli poniżej) oraz allel e, odpowiadający za kolor rudy i żółty

Jak przewidzieć umaszczenie szczenięcia

W wielu przypadkach, hodowca nie jest w stanie jednoznacznie stwierdzić, jaki kolor okrywy będzie miało szczenię. By mieć wówczas pewność, można wykonać badanie genetyczne (pobierana jest w tym celu krew lub wymaz z błony śluzowej policzka), które stuprocentowo określi genotyp.

Dziedziczenie umaszczenia u psów

  źródło: http://www.e-cavalier.pl/

Locus	Allel	Efekt działania	Przykładowe rasy
A	A	Barwa jednolita, równomierny rozkład ciemnego pigmentu na całym ciele	Nowofundland, Labrador retriever
	ay	Ograniczenie ciemnej eumelaniny, powoduje barwę śniadą lub rudą	Basenji, Terier irlandzki, Chow-chow rudy, Cocker spaniel złoty, śniady Colie
	ag	Strefowe rozmieszczenie eumelaniny i feomelaniny, barwa wilczasta lub dzicza	Owczarek niemiecki wilczasty, Jamnik dziczy, Szpic wilczy, Husky syberyjski
	as	Strefowe rozmieszczenie pigmentu na różnych częściach ciała, czarny lub czekoladowy czaprak, żółte lub rude nogi, głowa i cała spodnia część ciała	Owczarek niemiecki czaprakowy, Airedale terier, Ogar polski
	at	Strefowe rozmieszczenie pigmentu odmienne na różnych częściach ciała, żółta feomelanina ograniczona do stóp, pyska, brwi, brzucha i podogonia	Owczarek niemiecki, Doberman, Gończy polski
	a?	Równomierne rozprzestrzenienie ciemnego pigmentu na całym ciele, jednolicie czarne lub czekoladowe recesywne	Owczarek niemiecki czarny
B	B	Wytwarzanie czarnej eumelaniny	Wszystkie psy, u których występuje kolor czarny
	b	Wytwarzanie czekoladowo-brązowej eumelaniny we włosach i skórze, umaszczenie czekoladowe z brązowym nosem	Nowofundland, Pudel, Cocker spaniel
C	C	Niezbędny do normalnego wytwarzania melaniny	Psy o intensywnym nierozjaśnionym umaszczeniu
	cch	Rozjaśnienie żółtej lub rudej feomelaniny do kremowej lub białej bez wpływu na eumelaninę, barwa szynszylowa	Sznaucer miniaturowy pieprz z solą, czarno-srebrny i biały
	cd	Ograniczenie pigmentu we włosach przy pełnej pigmentacji skóry i błon śluzowych, barwa biała z czarnym nosem i ciemnymi oczami	Samojed, Owczarek podhalański
	cb	Rozjaśnienie barwy szaty do jasnoszarej, błękitne oczy, kolor zwany coraz	Pekińczyk, Pomeranian
	c	Całkowity brak pigmentacji, biały włos, różowa skóra i oczy - albinos
D	D	Umożliwia normalne kształtowanie pigmentu	Intensywne umaszczenie
	d	Powoduje zlepianie grudek pigmentu - eumelaniny, bez wpływu na feomelaninę, rozjaśnienie barwy czarnej i czekoladowej, także rozjaśnienie oczu do barwy żółtej	Dog niemiecki błękitny, Mastino napoletano
E	Em	Umożliwia normalne formowanie pigmentu ciemnego, także czarna maska na kufie i głowie	Dog niemiecki żółty i pręgowany, Gryfonik brukselski
	E	Umożliwia normalne formowanie pigmentu ciemnego	Seter irlandzki, Cocker spaniel
	Ebr	Częściowo ogranicza rozkład ciemnego pigmentu na całym ciele, umaszczenie pręgowane	Bokser, Dog niemiecki
	e	Ograniczenie ciemnej eumelaniny i zastąpienie jej żółtą lub rudą feomelaniną na całym ciele oprócz nosa, oczu i skóry	Złoty cocker spaniel, Golden retriever
G	G	Powoduje postępujące z wiekiem rozjaśnienie maści czarnej do szarej i szaro-błękitnej, w układzie homozygotycznym wcześniej, w heterozygotycznym później	Kerry blue terier, Bedlington terier
	g	Brak rozjaśnienia czarnej maści	Psy, niezmieniające umaszczenia z wiekiem
M	M	Powoduje występowanie intensywnie pigmentowanych nieregularnych plam na słabo pigmentowanym, rozjaśnionym podłożu, w homozygocie minimalna liczba pigmentowanych plam, wpływa bardziej na pigment czarny niż na żółty	Rasy z umaszczeniem marmurkowym i arlekiny
	m	Nie zakłóca rozprzestrzeniania się pigmentu	Psy niemarmurkowe
P	P	Intensywna pigmentacja
	p	Redukuje eumelaninę bez wpływu na feomelaninę
S	S	Brak obszarów niepigmentowanych (białych plam)	Psy bez białych plam
	si	Niezbyt duże biale plamy (obszary niepigmentowane) umieszczone na kilku określonych częściach ciała tzw. umaszczenie irlandzkie	Owczarek szkocki colcie, Basenji, Bobtail
	sp	Duże białe plamy na całym ciele, umaszczenie srokate	Beagle, Pointer, Buldog francuski
	sw	Ograniczenie występowania pigmentu na całym ciele, co powoduje skrajnie duże białe plamy i tylko niewielkie pigmentowane łaty	Biały bullterier, Dalmatyńczyk, Samojed
T	T	Małe pigmentowane łatki widoczne na białym tle, na ogół pojawiają się jakiś czas po urodzeniu	Dalmatyńczyk, Seter angielski, Pointer
	t	Brak pigmentowanych plamek, łaty czysto białe
R	R	Powoduje przemieszanie włosów maścistych z pozbawionymi pigmentu na białych plamach (dereszowatość)	Cocker spaniel angielski, Seter angielski, Wyżeł niemiecki
	r	Brak włosów pigmentowanych, plamy czysto białe